1. Blockchain teknolojisinin hangi spesifik özellikleri, bu teknolojiyi güvenli ve kritik işlemler için ilgi çekici bir araç kılmaktadır?

Blockchain teknolojisi ağ yapısı, mimarisi ve sistem algoritması bakımından son dönemin en ilgi çekici teknolojilerinden biri. Dağıtık yapıda çalışan yeni nesil işlem doğrulama mekanizmasında yapılan ve şifreli olarak kaydedilen her bir işlem kaydı, “blok” olarak biliniyor. Her bir blok, mevcut zincirde bulunan en son bloğa eklenerek ve birbirini takip ederek kayıt altına alınmış oluyor. Bir blok zinciri, sistemin katılımcıları olan eşler arasında gerçekleştirilmiş tüm işlemleri içeriyor ve her yeni işlem şifrelenerek, tüm katılımcıların mutabakatı ile zincire ekleniyor. Bu teknolojinin asıl heyecan yaratan yönü ise katılımcıların hepsinde zincirin bir kopyasının bulunması, tüm katılımcıların zincire şeffaf bir biçimde erişmeleri ve kayıtların merkezi bir veri tabanına ihtiyaç olmadan ağdaki tüm düğümlerde saklanması. Bu sayede veri bütünlüğü ve değişmezliği kontrol ediliyor, tüm geçmiş kayıt altına alınıyor ve en ufak bir verinin dahi değiştirilmesi imkansız kılınıyor. Dolayısıyla, blockchain iş süreçlerini hem hatalardan hem de dolandırıcılık içeren faaliyetlerden korumak, her türlü kritik bilgiyi bağımsız bir şekilde doğrulamak için kullanılabilecek en ilgi çekici teknolojilerin başında geliyor.

Bununla birlikte blockchain her türlü sorunu çözmek ve olası tüm durumlara uyum sağlamak için globalde henüz çok yaygın değil. Daha ayrıntılı bir şekilde ifade etmek gerekirse, müşterilerimize işletmelerinde blockchain’e hangi süreçlerde ihtiyaç duyduklarını anlamaları için dört soru sormalarını öneriyoruz. Sorulardan çoğu ‘evet’ olarak cevaplanmıyorsa blockchain teknolojisinin projedeki elzemliğini tekrar gözden geçirmek gerekebilir.

Birinci soru: Birden fazla bağımsız katılımcınız var mı?
Bazı istisna durumlar olmakla birlikte, tek bir organizasyonda blockchain kullanılmasına kesinlikle gerek yoktur. Bu teknoloji, ilk aşamada kabul edilen birleştirilmiş iş kurallarına bağlı kalan ve akabinde uygunluk takibi gerçekleştiren konsorsiyumların, holdinglerin ve kendi kendini düzenleyen kuruluşların işine yarayacaktır.

İkinci soru: Blockchain ile değiştirebileceğiniz etkisiz aracılarınız var mı?
Eğer aracılar gecikmelere veya büyük maliyetlere neden oluyorsa, blockchain bunlardan kurtulmanıza yardım edebilir. Örneğin; blockchain herhangi bir aracı müdahil olmaksızın, sözleşme uygunluk takibi ve iş ilişkilerini düzenleme süreçlerini belirlemek için kullanılabilir.

Üçüncü soru: Verilerinizin ve operasyonlarınızın mutlak surette güvenilir olması gerekiyor mu?
Bahsedilen mutlak gereklilik yüksek güvenlik ihtiyacı olan projeler için daha uygundur.

Ve son olarak dördüncü soru: Arttırılmış veri güvenliğine ihtiyaç duyduğunuzdan emin misiniz?
Eğer süreçteki tüm katılımcılara güveniyorsanız ve kritik olmayan verileri transfer ediyorsanız, bu durumda standart veri paylaşım teknolojilerini kullanabilirsiniz. Örneğin; SQL veri tabanları, bir entegrasyon platformu kullanarak uygulamaların entegre edilmesi, kamuya açık/ortak API aracılığıyla veri erişimi sağlama veya tüm katılımcılar tarafından veri onayı için MDM (Mobile Device Management) çözümünün kullanılması.

2. Nasıl çalıştığını ayrıntılara girmeden anlaşılır bir şekilde ifade edebilir misiniz?

Blockchain teknolojisi, dijital dünyanın bize sunduğu çok temel bir mantığı; veriyi dilediğimiz gibi yazıp, silme ve güncelleme imkanına farklı bir bakış açısı getiriyor. Veriyi bloklar halinde ele alacak olursak, her bir blok önce belirli kurallara göre oluşturulur sonra sisteme yazılır, bu blok tüm dağıtık kayıt defteri yapısındaki uç noktalara yayılır. Yeni bir blok geldiğinde bir önceki bloğun bir özeti alınır (burada yazılımsal bir kriptoloji yaklaşımı kullanılıyor), bu özet ile birlikte ikinci blok oluşturulur ve zincire eklenir. Bu şekilde her bir yeni blok geldiğinde bir öncekinin özeti ile ilişkili olacağı için tüm zincir birbirini tamamlayan bir yapıya sahip olur. Blockchain kayıtları pek çok uç noktaya dağıtılmaktadır. Bu durumda tüm noktalar kendi aralarında iletişim halinde kalarak sistemin bozulmadığının teyidini yapabiliyor. Eğer Blockchain yapısında aradan bir halka çıkarsa veya değişirse zincir kırılır ve sistemin geneli kırık/bozuk halkaya sahip noktayı dağıtık kayıt defteri ağından çıkartır. Böylece geriye kalanlar zincirin kırılmadan devam ettiği noktasında mutabık kalarak sistemi kullanmaya devam eder. Bu sayede Blockchain, ilişkilerinde güven unsuru barınmayan tarafların, merkezi otoritelere (örneğin; noter, banka) gerek kalmadan işbirliği yapabilmesine imkan tanır. Yani, bir güven mekanizması oluşturur.

Blockhain ilk etapta Bitcoin ve diğer kripto paralarla gerçekleştirilen işlemler için tasarlanan bir platformla desteklenmesine rağmen, önümüzdeki yıllarda bu teknoloji tüm bankacılık, finans işlemleri, tapu devirleri, ödeme sistemleri, telif hakları ve diğer hakların korunması, e-devlet çalışmaları, yerel ve genel seçimler, sağlık hizmetleri, e-ticaret, dijital sözleşmeler ve daha birçok alanda hakim altyapı olacak.

Blockchain tabanlı çözümlerin birkaç avantajı bulunmakta. İlk olarak, birden fazla tarafta bulunan verilerin bütünlüğünü ve tutarlılığını garanti altına almaktadır. İkincisi, merkezi olmayan veri depolama ve işleme; tek bir hata noktası olmadığından süreç güvenilirliği ve hatalara karşı dayanıklılık sağlamaktadır. Böylece birkaç düğüm kaybolsa bile, veriler hala mevcuttur. Üçüncü olarak, veri değişmezliği; veri dolandırıcılığı ve yetki dışı değişiklik risklerini büyük ölçüde azaltmaktadır.

Ve son olarak akıllı sözleşmeler, önceden tanımlanmış olan mantığa göre anlaşmanın yerine getirilip getirilmediğinin otomatik olarak kontrol edilmesini mümkün kılmaktadır.

3. Blockchain’in gerçek hayatta hangi sektörlerde kapsamlı bir şekilde uygulanması beklenebilir (kripto paralar dışında)?

Öncelikle, blockchain teknolojisi mülkiyet hakları kayıtları oluşturmak, seçimler esnasında oy kullanma sonuçlarını kayıt altına almak, noter süreçlerini kontrol etmek vb. için kamu sektöründe kullanılacak dolayısıyla sahtecilik veya dolandırıcılığa açık kapı bırakmayacaktır.

Bir diğer uygulama alanı ise; dağıtımlı veri depolama ve işleme teknolojilerinin nakit akışları ve finansal hizmet tedarikinin gerçek zamanlı olarak takip edilmesini mümkün kıldığı ve blockchain’in veri sızıntılarını ve dolandırıcılığı önleyebildiği finans sektörüdür. Bununla birlikte ilgili yasal değişiklikler gerçekleştirilmediği sürece blockchain’in kullanılması mümkün değildir.

Bir diğer kullanım senaryosu ise; blockchain’in bilgi güvenliğini ve değişmezliğini ve aynı zamanda yeni proses katılımcılarının anında bağlantı kurmalarını sağlayacak olan, coğrafik olarak dağıtılmış belge yönetimidir. Ayrıca blockchain üreticiler, nakliye şirketleri ve perakendeciler arasında etkileşim sağlamak için birleştirilmiş bir bilgi ortamı işlevi gören dağıtılmış elektronik ticaret siteleri oluşturmak için de kullanılabilir. Bu örnekte yerleşik bir mekanizma otomatik olarak gerekli lisansların, sertifikaların vb. mevcut olup olmadığını ve tedarik zincirinin her bir halkasında anlaşmaya uygun hareket edilip edilmediğini takip eder. Örneğin Sberbank; M.video ve tedarikçilerinin veriler doğrulanmak suretiyle tedarikçi finansmanı ve bilgi depolama için bir tedarik kaydı tutmalarını mümkün kılan bir platform geliştirmiştir.

Son olarak blockchain mülkiyet haklarının, maddi duran varlıkların vb.’nin dağıtılmış kayıtlarını oluşturmak ve aynı zamanda daha önce dijitalleştirilmemiş olan süreçleri takip etmek için kullanılabilir. Temel olarak IoT ile entegrasyon sağlanmasıyla ilişkilidir. Günümüzde pek çok objenin dijital ikizi bulunmamakta ve gerçek hayatta gerçekleştirilen pek çok işlem dijital bir formatta kayıt altına alınmamakta. Sınırsız sayıda katılımcı arasında güvenilir ilişkiler sağlayan ölçeklenebilir bir teknoloji olarak blockchain, bu sorunu çözebilir ve üretim makineleri gibi ‘dijitalleştirilmemiş’ objeleri özel sensörler kullanarak takip edebilir. Ayrıca blockchain akıllı sözleşmelere dayanarak bu makineler arasında doğrudan etkileşimi mümkün kılabilir.

4. Blockchain ticari kullanım ve devlet kullanımı için hazır mı? Hangi ölçüde? Ana amaçları ve gelişim vektörleri nelerdir?

Blockchain teknolojisi ticari olarak faaliyete geçme aşamasında. Saniyede binlerce işlem performansı, Rus şifreleme araçlarının bağlantısı ve yerleşik dilin kullanıldığı akıllı sözleşme programlaması sağlayan platformlar hâli hazırda mevcut. Bununla birlikte bir blockchain uygulama projesi için süreçteki katılımcıların, katılımcılar arasındaki etkileşimlerin, entegrasyon modelinin, güvenilir ve güvenilir olmayan veri kaynaklarının açık bir şekilde belirtildiği uygun bir iş senaryosu gerekli. Bir sonraki aşama ise işletmeye özgü iş süreçleri için uygun olan bir platformun seçilmesi. Örneğin; dahili süreçler için kapalı veya özel platformlar gerekmekte iken kamuya açık platformlar ise B2C hizmetleri için daha uygundur. Son olarak — her türlü büyük proje için kesinlikle geçerli olan bir tavsiyede bulunmak istiyorum—hem teknolojiyi hem de organizasyon ile ilgili sorunların nasıl çözüleceğini anlayabilmek adına blockchain’in ulaşılabilir hedeflere sahip aşamalar halinde uygulanması gerektiğini düşünüyorum.

5. Kendi iş alanınızda blockchain’in başarı potansiyeli hakkındaki görüşünüz nedir? Blockchain’i kullanmayı veya konu üzerinde çalışmayı planlıyor musunuz?

CROC iki yıldan bu yana kendi blockchain uygulamasını geliştirmektedir. Bitfury Exonum, HyperLedger Fabric ve Ethereum’un baz alındığı çözümler ve prototipler geliştiren bir uzman ekibimiz bulunmaktadır. Hâli hazırda büyük bir banka için bir pilot projenin parçası olarak, anlaşmaların imzalanması, mal/iş/hizmet kabulü ve ödeme teyidi dahil olmak üzere bankanın önemli yatırım etkinliklerinin güvenilir bir şekilde kayıt altına alınmasını ve depolanmasını sağlayacak bir sistem tasarlıyoruz. Benzer bir projeyi yakın zamanda iş ortağımız NGN ile Türkiye’de de hayata geçirmeyi planlıyoruz.

6. Blockchain’in genel ve özel olarak Rusya’daki geleceği ne kadar gerçekçidir? Beklentilerin çok yüksek olduğunu düşünmüyor musunuz? Kapsamlı bir şekilde kullanılmasını sağlamak için neler yapılmalıdır: hükümet kararları, yeni teknoloji çözümleri veya başka bir şey?

Blockchain, senaryonun gerektirdiği algoritmalar temelinde çalışmaktadır; arazi, taşınmaz ve diğer gayrimenkul kayıtlarının oluşturulması, seçimler esnasında oy sonuçlarının kaydının oluşturulması, noter süreçlerinin kontrol edilmesi vb. senaryoları ile örneklendirilebilir. Rusya için yakın gelecekte yaygınlaşma olasılığının çok yüksek olduğunu ve genel nüfusu etkileyeceğini düşünüyorum. Uzak gelecekte ise blockchain tüm verileri şeffaf ve değişmez hale getirecek ve her bir işlem/obje dijitalleştirilecektir.

Günümüzde, blockchain kullanımının en çok gelecek vaat ettiği finans, devlet kurumları, sigortacılık sektörleri yasal kısıtlamalarla, teknolojinin kendisinden kaynaklanan sınırlamalarla ve şirketler arasında mevcuttaki modern etkileşim programlarının varlığı ile karşı karşıya.

Örneğin; yasal olarak geçerli olan finansal evrakların (faturalar vb.) yönetimi için Rusya Federasyonu Maliye Bakanlığı ve Federal Vergi Hizmetleri tarafından kabul edilen yönetmeliklerde ilgili değişikliklerin yapılması gerekmekte, bu bağlamda kurumlar içinde ve birbirleri ile etkileşiminde gelişim beklentisi içindeyim.

7. Hâli hazırda kullanılan herhangi bir blockchain tabanlı çözüm bulunuyor mu? Sberbank ve M.video bu alanda işbirliği yaptıklarını açıkladılar; aynı zamanda QIWI de bazı inisiyatiflerde bulundu…

Evet, Sberbank ve M.video; perakendecilerin ve tedarikçilerin; blockchain teknolojisi kullanılarak tedarikçi finansmanı ve bilgi depolama adına tedarik kaydı tutmalarını mümkün kılan bir platforma dayanan pilot proje uygulaması gerçekleştirdiler.

Ayrıca, Rusya’da S7 Airlines ve Alfa-Bank akıllı sözleşmeleri kullanarak bir akreditif işlemi gerçekleştiren ilk şirketler oldular.

Bununla birlikte tüm Rus ve yabancı inisiyatifler henüz kavram kanıtlama aşamasındalar. Dünyada henüz gerçek hayatta herhangi bir örnek görülmemiş olmakla birlikte, bu tür bir örneğin görülmesi an meselesi.

CROC’un da blockchain ile ilgili bazı geliştirmeleri bulunmakta. Ekibimiz; Bitfury Exonum, HyperLedger Fabric ve Ethereum’un baz alındığı çözümler ve prototipler geliştirmekte. Büyük bir devlet bankası için; anlaşmaların imzalanması, mal/iş/hizmet kabulü, ödeme teyidi vb. hususlar dahil olmak üzere bankanın önemli yatırım etkinliklerinin güvenli ve güvenilir bir şekilde kayıt altına alınmasını ve depolanmasını sağlamak için Bitfury Exonum tabanlı bir Dijital Sözleşme sistemi oluşturduk.

8. Günümüzde ve yakın gelecekte blockchain uygulamasının kullanılma olasılığının en yüksek olduğu alanlar nelerdir? Bu noktada ne tür zorluklar, riskler ve zaman çerçevesi bekleyebiliriz?

Yukarıda da belirttiğim gibi, blockchain kullanımı yalnızca çok sayıda etkileşim sağlayan taraf olduğunda, veri değişmezliğini garanti etme ve her türlü aracıyı devre dışı bırakma ihtiyacı olduğunda faydalıdır. Özellikle de mülkiyet haklarının, maddi duran varlıkların vb. dağıtımlı kayıtlarının tutulması, tedarik zincirlerinin takip edilmesi, sensörlerden ve ekipmanlardan elde edilen bilgilere dayanan süreçleri (IoT) kastediyorum.

Bununla birlikte blockhain’i uygulamasından önce, ilk olarak bu şekilde otomasyonu sağlanan süreç için geçerli olan spesifik düzenlemeler göz önünde bulundurulmalı. Örneğin; pek çok şirket blockchain’i elektronik evrak yönetiminde kullanmak istemesine rağmen, faturalar gibi temel düzeydeki finansal dokümanların paylaşılabilmesi için elektronik evrak operatörlerinin/işletmelerinin müdahil olmaları gerekmekte. Ayrıca blockchain’in baz alındığı elektronik evrak yönetimi, Rusya Maliyet Bakanlığı ve Federal Vergi Hizmetleri tarafından kabul edilen yönetmeliklerde ilgili değişiklikler yapılana kadar yasal olarak geçerli olmayacak.

Blockchain söz konusu olduğunda en aktif sektör bankacılık sektörü olmasına rağmen, yakın gelecekte pek çok blockchain uygulama alanı bulunan birden fazla taraf arasında güvenilir etkileşim talebinin çok yüksek olduğu devlet kurumları, toptan satış ve perakende, lojistik ve sigorta sektörlerinde de yenilikçi projelerin geliştirilmesini bekliyoruz.

Alexey Smirnov
CROC Entegrasyon Çözümleri Direktörü